Türk dış politikasının girişimci niteliği çerçevesinde ülkemiz, birbirini tamamlayan çok sayıda siyasî, ekonomik, insanî ve kültürel işbirliği araçlarından istifade etmekte ve küresel ölçekte düşünen ancak dünyanın her köşesinde yerel düzeyde etkinlik gösteren bir diplomasi uygulamaktadır. Toplam 253 diplomatik ve konsüler misyonuyla Türkiye, dünya çapında en büyük 4. temsil ağına sahip ülkedir.
Yüksek düzeyli işbirliği konseyleri, hükûmetlerarası zirve mekanizmaları ve çok üyeli bölgesel oluşumlar üzerinden küresel ölçekte geniş bir işbirliği ağına sahip olan Türkiye, bir taraftan Balkanlar, Orta Doğu, Kafkasya, Güney Asya ve Orta Asya’daki ülkelerle yakın bağlarını muhafaza ederken, diğer taraftan Latin Amerika, Karayipler ve Afrika’ya yönelik açılım ve ortaklık politikalarını derinleştirmektedir.
Türk dış politikasının genişleyen ufku, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Afrika’yı da kapsayan aktif “liderlik diplomasisi” ile güçlü bir zemin üzerinde yükselmektedir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dünyada Afrika’yı en fazla ziyaret eden lider olması, bu Kıta’ya atfedilen önemin ve derinleşen Türkiye-Afrika ortaklığının kayda değer bir göstergesidir. Erdoğan, görevi süresince 54 Afrika ülkesinden 31’ini (Angola, Cezayir, Cibuti, Çad, Ekvator Ginesi, Etiyopya, Fas, Fildişi Sahili, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Güney Afrika Cumhuriyeti, Kenya, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Libya, Madagaskar, Mali, Mısır, Moritanya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Tanzanya, Togo, Tunus, Uganda, Zambiya) ziyaret etti. Başbakanlığı ve Cumhurbaşkanlığı süresince Afrika’yı toplam 53 kez ziyaret eden Erdoğan; Cezayir, Senegal, Mısır ve Tunus’a beşer defa, Etiyopya ve Somali’ye dörder defa, Libya’ya üç defa giderken Fas, Güney Afrika Cumhuriyeti, Nijerya ve Sudan’a ikişer defa resmî ziyarette bulundu.
Afrika’daki ilk büyükelçiliklerini Mısır (1925), Etiyopya (1926, Sahra Altı Afrika’daki ilk Türk Büyükelçiliği Addis Ababa’da açıldı.”), Libya (1952), Fas, Tunus ve Gana’da (1957) faal hale getiren Türkiye, daha sonra sırasıyla Nijerya (1962), Cezayir, Senegal (1963) ve Kenya’da (1968) büyükelçilik açtı. 1970’li yıllara gelindiğinde büyükelçilik açılan Afrika ülkeleri arasına Kongo Demokratik Cumhuriyeti (1974), Somali ve Tanzanya (1979) eklendi. 2009 yılına kadar Afrika’daki büyükelçilik sayısı 12 olarak kaldı. 2009’dan itibaren Afrika Açılım ve Ortaklık politikaları doğrultusunda Kıta genelindeki Türkiye büyükelçiliklerinin sayısı hızla artırılarak 2021 yılında 43’e (ahiren atama yapılan Gine Bissau ile birlikte 44) yükseldi. Böylece Türkiye, Afrika’da en fazla büyükelçiliğe sahip ülkeler arasında Çin (52), ABD (50) ve Fransa’nın (47) ardından dördüncü ülke konumuna geldi. Afrika ülkeleri de ülkemizin ilgisine kayıtsız kalmadı. 2008 yılı başında 10 Afrika devletinin olan Ankara’da büyükelçiliği faalken bu sayı 2021’de 38’e çıktı.
Yurt dışındaki en büyük Türk diplomatik temsilciliğinin Mogadişu’da olması, Türkiye’nin özelde Somali’ye ve genelde Afrika’ya atfettiği önemin bir göstergesidir. 2013’te büyükelçilik çalışanlarının kaldığı binaya teröristlerce düzenlenen intihar saldırısında bir polis memurunun şehit olmasının ardından Dışişleri Bakanlığı, bu ülkeye yapılacak yeni büyükelçilik binası için harekete geçmişti. Külliye şeklinde tasarlanan büyükelçilik binası, iki yıl gibi bir sürede tamamlanarak 2016 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud’un da hazır bulunduğu görkemli bir törenle kullanıma sunuldu.
Türkiye-Afrika siyasî ilişkilerinde kadın diplomatlar önemli bir yer tutmaktadır. 2022 yılı itibarıyla Türkiye’nin Afrika ülkelerinde açtığı büyükelçiliklerin 15’inde kadın büyükelçiler görev yapmaktadır. (Son olarak Zimbabwe nezdine bir kadın Büyükelçi (Berna Kasnaklı Versteden) atanmış olup, bu sayı 16’ya çıkacaktır.) Etiyopya’dan Sierra Leone’ye, Güney Afrika’dan Togo’ya kıtanın farklı başkentlerinde görev yapan kadın büyükelçiler, devletlerarası diplomatik ilişkileri geliştirmenin yanı sıra halklar arasında kültürel ve insani ilişkilere de katkı sağlamaktadırlar.
Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Batı ve Orta Afrika Genel Müdürlüğünü daha önce Konakri (Gine) Büyükelçisi olan Büyükelçi Nur Sağman, Doğu ve Güney Afrika Genel Müdür Vekilliğini ise daha önce Pretorya (Güney Afrika Cumhuriyeti) Büyükelçisi olarak görev yapan Büyükelçi Elif Çomoğlu Ülgen yürütmektedir. Kuzey Afrika bölgesinde Cezayir Büyükelçisi Mahinur Özdemir Göktaş büyükelçi olarak görev yapmaktadır. Doğu ve Güney Afrika bölgesinde Addis Ababa (Etiyopya) Büyükelçisi Yaprak Alp, Kigali (Ruanda) Büyükelçisi Burcu Çevik, Bujumbura (Burundi) Büyükelçisi Serap Ataay, Lusaka (Zambiya) Büyükelçisi İstem Cırcıroğlu, Pretorya (Güney Afrika Cumhuriyeti) Büyükelçisi Ayşegül Kandaş, Gaboron (Botsvana) Büyükelçisi Meltem Büyükkarakaş ve Windhoek (Namibya) Büyükelçisi Berin Makbule Tulun, Türkiye’yi temsil etmektedir. Batı ve Orta Afrika bölgesinde ise Abidjan (Fildişi Sahili) Büyükelçisi Havva Yonca Gündüz Özçeri, Freetown (Sierra Leone) Büyükelçisi Sibel Erkan, Vagadugu (Burkina Faso) Büyükelçisi Nilgün Erdem Arı, Akra (Gana) Büyükelçisi Özlem Gülsün Ergün Ulueren, Lome (Togo) Büyükelçisi Esra Demir, Malabo (Ekvator Ginesi) Büyükelçisi Şebnem Cenk ve Librevil (Gabon) Büyükelçisi Nilüfer Erdem Kaygısız Türkiye’yi temsil etmektedir.
Her fırsatta Afrika’nın adil uluslararası temsiline atıfta bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu minvaldeki düşüncelerini “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” adlı kitabında detaylı biçimde ele almaktadır. Kitapta, küresel siyasetin açmazları, BM’nin meşruiyet sorunu, küresel adalet sorunu, mülteci krizi, uluslararası terörizm sorunu ve İslam karşıtlığı konuları ele alınmakta; bu sorunların çözümü için küresel alanda atılması gereken adımlar anlatılmaktadır.
